Türkmenistan Milli Ata WatanymTürkmensahra Milli Türkmenilim Türkmen aýdymy" Balsaýat"Magtymguly

Описание

Türkmenistan Milli Ata Watanym,Türkmensahra Milli Türkmenilim ,Türkmen aýdymy " Balsaýat" Hormatly : Magtymguly Garly
1950-nji ýylyň başlarynda şol wagtky Aşgabat obasynyň arçyny Çuwal bagşyny toýuna çagyrýar.
Magtymguly Garly arçyndan hem telegramma, hem telefon arkaly habar gelenden soň, toý başlanmazyndan iki gün öň Aşgabada gelýär.
Şol gün agşam, ertesi gündiz, soň toý güni üýtgeşik joşgun bilen Çuwal bagşy aýdym aýdyp beripdir. Ol toýa Sahy Jepbarow, Mylly Täçmyradow, Pürli Saryýew, Geldi Ugurlyýew, Sapar Mämiýew, Giçgeldi Amanow, Kiçi Geldimyradow, Gurbandurdy Jeňow, Jepbar Hansähedow, Nurmyrat Annaýew we beýleki bagşy-sazandalar gatnaşypdyrlar.
Magtymguly bagşy her aýdymy aýdanda, meşhur bagşy Sahy Jepbarow sagbolsunyny ýetiripdir.
Magtymguly bagşynyň bokurdagynda edýän jukguldylary, «Balsaýadyň» aýdylyşy, ajaýyp owaz, utgaşyp gidýän saz adamlary jadylap taşlapdyr.
Bu aýdym gutaransoň, türkmen sazynyň goja bagbany Mylly Täçmyradow:
— Ine, adamlar! «Balsaýadyň» gudrat derejesinde aýdylyşyny gördüňiz. Şeýle köp öwrümli ajaýyp «Balsaýadyň» aýdylyşyny şu gün gördük. Bu günki gaýtalanmajak aýdymlaryň, sazyň üçin sagbol, taňryýalkasyn, halypa — diýýär. Türkmenistanyň halk artisti Pürli
Saryýew bolsa:
— Adamlar, biz şu gün Çuwal bagşynyň kâmil derejä galdyryp giden bir aýdym-saz dünýäsini gördük, diňledik. Bu her bir bagşynyň elinden gelýän zat däl — diýýär.
Iň soňunda Sahy Jepbarow:
— Doğrudanam, gudrata gudrat diýmeli. Hut şonuň üçin hem eline dutar alan Çuwal bagşa «Halypa» diýip ýüzlenýär. Oňa Çuwal bagşy diýmän, Umman bagşy diýseň dogry bolar. Munuň özi tükeniksiz aýdym-sazyň hazynasy — umman — diýýär.
Magtymguly Çuwal şonda şeýle diýýär:
— How, adamlar, indi meni öwmekden başga gürrüň tapmadyňyzmy? Biziň her birimiz türkmen aýdym-sazyna öz goşandymyzy goşmak üçin işleýäs. Ynha, Sahy janam özbaşyna bir dünýä. Mylly bilen Pürli bolsa türkmen sazlarynyň ussatlary, her haýsy bir uly dagyň bölegi. Iň esasysy bolsa bu senede ikilik etmän, halka ak ýürekden hyzmat etmekdir. Ine, aýdym-sazyň maksady şol — diýipdir.
Bagşylar obasy adyny göteren gadymy Aşgabat obasynda türkmen aýdym-saz ussatlarynyň ýerine ýetiren aýdym-sazlary toý mârekesinde ýatdan çykmajak tâsirleri galdyrypdyr. Bu toýuň geçişi barada Baýram Meläýew «Çuwal bagşynyň ýoly» atly ýatlama kitabynda hem beýan edipdir.
Çarymyrat GARAHANOW. (“Edebiýat we sungat” gazeti. №36 7.09.2018)
Goşa ganat
Beýik Magtymguly Garlynyň aýdymlarynyň saz bezegi örän kämil. Şol kämillikde Sapar Bekiniň gyjagynyň öz orny bar.


SAPAR Halypa
Ol halk arasynda „Sapar halypa“ diýen at bilen tanalýar. Bu ady ussat Magtymguly Garlynyň beýik hyzmatynyň ýanynda, oňa taý bolup gazanypdyr.

Bilermenler bagşynyň ajaýyp owazyny belende göterýän goşa ganatyň biri onuň öz elindäki dutar bolsa, beýlekisi oňa goşulýan gyjak diýýärler. Gyjagyň owazy adam sesine golaý bolansoň, bagşa çeküwli perdelere barmaga ýardam edýär hem ony birneme doýgun, owazly hala getirýär.

Magtymguly Garlynyň gyjakçysy Sapar Beki ýaly ussat başga bir bagşynyň ýanynda bolmandyr ýa-da olar ýaly şeýle uzak wagtlap, bilelikde hyzmatdaşlyk edip bilmändirler. Çuwal bagşy bilen Sapar Bekiniň hyzmaty bütin ömre, boýdan-başa gidýär.

Iki ussat

Olar mydama bile gezipdirler, bir hörpden gopupdyrlar, uly toýlary sowup, halka hyzmat edipdirler. Ýaşuly adamlaryň aýtmagyna görä, Sapar Beki hem edil Magtymguly aga ýaly, diýseň sypaýy hem arassaçyl bolupdyr. Ol daşyndan synlanyňda-da, özüne hormat gazanyp bilýän nurana ynsan ekeni.

Iki ussadyň arasyna käte tow düşende, olar biri-birinden öýkeleşip, az salym gepleşmänem gezipdirler. Ýöne Sapar Beki üçin Magtymguly Garly ýaly beýik bagşy bolmaýşy ýaly, Magtymguly Garla-da Sapar Bekiniň ornuny tutjak sazanda tapdyrmandyr. Şol taýsyz ýalňyzlyk olary ýene birleşdiripdir.
Olar şeýle dost bolupdyrlar. Şol dostluk hem içki berk baglanyşyk beýik sungaty döredipdir.
Onuň gyjagynyň owazy gürrüňsiz başga bagşylaryň aýdymlarynda-da galypdyr. Ilaman Annanyň, Gurban Seýitmämmediň, Akjagül Myradowanyň aýdymlarynda-da, Sapar halypanyň gyjagynyň owazynyň bardygyny aýdýarlar.

Magtymguly Garly bar wagtynda, Sapar Beki onuň yzyna düşüp, milletiň arasyna çykar ekeni. Beýik bagşy aradan çykandan soň, Sapar Beki beýleki bagşylaryň öňüne düşüp, toýlara barypdyr.

Ýöne bir hakykat bar. M. Garlynyň dutarynyň ýanynda çalynýan gyjagyň owazyny gürrüňsiz Sapar Bekiniňki diýip tanaýarlar. Iki ussat başgalara meňzemeýän gaýtalanmaz derejä baryp ýetýär. Şeýle taýsyz derejäni, aýdaly, başga bagşylaryň ýanynda görmek kyn. Diýmek, beýik ussadyň açylmagy üçin, ýene bir ussat gerek ekeni.